Konserwatyzm
Wydrukuj tę stronę
środa, 12 maj 2010 16:05

Konsensus

Oceń ten artykuł
(2 głosów)

Umiejętność zawierania kompromisów przy zachowaniu własnych przekonań powinna cechować każdego człowieka zaangażowanego w działalność publiczną. Z jednej strony mamy więc maksimum tego co jest, lub powinno być wspólne. Z drugiej zaś to, czego jesteśmy gotowi bronić za wszelką cenę.

Między tymi dwoma biegunami mieści się realna polityka (nie mylić z UPR, który postępuje dokładnie odwrotnie eksponując to co dzieli a nie to co wspólne).

Poniżej zawarłem propozycję takiego kompromisu. Jest to zbiór zasad, które jak sądzę są do zaakceptowania przez zdecydowaną większość polskiego społeczeństwa.

A oto rzeczony zbiór zasad:

1. Wartości

  1. Szanujemy tradycję, uznając że jest ona przekaźnikiem wartości, którym hołdowali nasi przodkowie.
  2. Nie oznacza to bezkrytycznego akceptowania wszystkiego, co pochodzi z przeszłości. Chcemy oprzeć swe działania na wartościach najbardziej elementarnych, które konstytuują tożsamość narodową.
  3. Doceniamy różnorodność, gdyż konfrontacja poglądów ułatwia dotarcie do ich źródeł, którymi są uznawane wartości. Tym samym łatwiej o demaskowanie złudnych mniemań, stereotypów i uprzedzeń.
  4. Zadanie odkrywania porządku rzeczy (budowania systemu wartości) należy do całego społeczeństwa – a zwłaszcza elit intelektualnych. Władze nie powinny ingerować w ten proces, lecz szanować wyniki tych poszukiwań – które są sednem realizacji zasad demokracji.
  5. Uznajemy, że unikanie wymuszania w odniesieniu do poglądów jest fundamentalną zasadą. Nie zawsze jest to możliwe – ale należy unikać wymuszenia gdy nie jest ono konieczne (co może się zdarzyć w naprawdę wyjątkowych okolicznościach).
  6. To unikanie wymuszenia przejawia się w szczególności w poszanowaniu dla tradycji i zwyczajów. Próby ich odgórnej zmiany mogą bowiem dotknąć wiele osób.
  7. Uznajemy rolę racjonalnej argumentacji, czyli takiej, która oparta jest na faktach i wnioskowaniach logicznych. Występuje tu jednak asymetria: władze powinny postępować racjonalnie i uzasadniać swe czyny. Obywatele nie mają takiego obowiązku i należy to uszanować.
  8. Wobec braku możliwości porozumienia osób o różnych poglądach, należy do innych niż wyznawane idee podchodzić pragmatycznie, oceniając w duchu humanizmu konkretne rozwiązania i działania, a nie ich inspiracje. W szczególnych przypadkach – gdy działania te są anty-humanistyczne, propagowanie takich poglądów może być ograniczane. Póki przekonania nie mają wpływu na podejmowane działania – możemy nawiązywać do tradycji polskiej tolerancji („nie jestem królem waszych sumień”). Gdy jednak pojawia się zło – mamy prawo dociekać przyczyn i w skrajnych przypadkach nawet zakazać publicznego głoszenia określonych poglądów (np. faszyzm)

2. Sprawiedliwość

  1. Podstawowa reguła określająca, co jest sprawiedliwe brzmi: każdy może uzyskać to, co jest mu należne na mocy umów, przyjętych zasad etc.
  2. Powstające na tym tle konflikty powinny być rozwiązywane z uwzględnieniem uznawanej hierarchii wartości. Dla przykładu prawo własności może być naruszone z uwagi na zagrożenie życia, gdyż prawo do życia jest ważniejsze.
  3. Uznajemy zasadę równej miary (Ajdukiewicz): jeśli komuś przyznajemy pewne uprawnienia, powinny być one na tej samej zasadzie przyznane wszystkim. Zgodnie z tą zasadą na przykład wyznawcy wszystkich religii powinni mieć analogiczne przywileje. Jest to postulat ze wszech miar słuszny, a największy problem z nim wydaje się wynikać stąd iż jest podnoszony przy okazji ataków na Kościół i religię. Gdyby ten postulat wyszedł ze środowisk konserwatywnych – nie byłoby zapewne problemów z jego realizacja (w konsekwencji Kościół mógłby otrzymywać wsparcie z podatków jedynie na zasadach analogicznych jak w Niemczech, chyba że dotyczyłoby to zadań realizowanych w imieniu państwa – jak prowadzenie szkół).
  4. Dostrzegamy powszechność potrzeby życia we wspólnocie. Wspólnotami są: rodzina, naród i społeczeństwo. Sprawiedliwą jest taka organizacja wspólnoty, która stwarza możliwie równe warunki działania dla wszystkich. Wynika to wprost z zasady „równej miary”
  5. Sprawiedliwość względem wspólnot (a pośrednio tworzących je osób) wymaga poszanowania zasad według których funkcjonują. Dlatego dla przykładu sprawy intymne nie powinny być przedmiotem działań podejmowanych w przestrzeni publicznej.

3. Odpowiedzialność

  1. Uznajemy konieczność postępowania w duchu odpowiedzialności, z poszanowaniem powyższych zasad dotyczących wartości i reguł sprawiedliwości.
  2. Odpowiedzialność wymaga, by unikać zmian rewolucyjnych. Każda zmiana powinna być dobrze uzasadniona.
  3. Wymóg odpowiedzialności dotyczy w pierwszym rzędzie poszczególnych osób. Każdy powinien odpowiadać za swoje czyny. Należy przeciwdziałać przenoszeniu tej odpowiedzialności na społeczeństwo, organizacje czy państwo. Odpowiedzialność struktur i organizacji zamyka się w zakresie zadań, jakie są związane z ich funkcjonowaniem.

4. Wolność

  1. Postulat wolności może być urzeczywistniony jedynie z uwzględnieniem zasad o których mowa powyżej. W szczególności unikania wymuszania w sferze idei i racjonalnych działań władz.
  2. Zasadą działania władz powinna być transparentność (przejrzystość). Jasne powinny być motywy podejmowanych działań, zamierzone cele i osiągnięte skutki. Racjonalizm (czyli trzymanie się faktów i wyciąganie wniosków zgodnie z regułami poprawnego myślenia) oraz transparentność pozwalają na funkcjonowanie państwa w sposób zrozumiały dla każdego obywatela. Gwałceniem zasad logiki może być trudną do zniesienia formą zniewolenia, gdyż powstające ograniczenia są niezrozumiałe i mogą być odbierane jako niesprawiedliwe.
  3. Wolność osobista obywateli obejmuje prawo do podejmowania różnych inicjatyw, w tym gospodarczych. Jakiekolwiek ograniczenia w tym zakresie mogą być wprowadzane wyłącznie wskutek troski o dobro wspólne w duchu odpowiedzialności.

5. Prawo

  1. Prawo stanowione ma być logiczne i zrozumiałe i jak najmniej złożone. W szczególności dotyczy to regulacji ograniczających. Dla każdego obywatela powinno jasno z zapisów prawa wynikać nie tylko co jest zabronione, ale także dlaczego.
  2. Prawo ma chronić system wartości podzielanych przez większość, a nie będący w sprzeczności z artykułowanymi poglądami mniejszości. Ma przy tym zastosowanie zasada hierarchii wartości oraz zasada równej miary (o których mowa w punktach 2.2 i 2.3). Poszanowanie praw każdej mniejszości nie może być normą bezwzględnie obowiązującą, gdyż niemożliwe byłoby sformułowanie żadnej normy (zawsze może pojawić się mniejszość ją podważająca).
  3. Prawo nie może wymuszać akceptacji odmiennych od wyznawanych przez poszczególnych obywateli poglądów, jeśli może to stwarzać sytuację konfliktu sumienia.
  4. Nie powinno się regulować prawnie kwestii, które kształtują się na zasadzie opartego na zasadach wolności współdziałania osób.

6. Państwo

  1. Niepodległe i suwerenne państwo jest wspólnym dobrem z uwagi na wolę samostanowienia zamieszkujących je obywateli. Państwo nie jest wartością absolutną. Utrata niepodległości jaka miała miejsce w naszej historii została zdiagnozowana także w tym kontekście (pisał o tym Norwid).
  2. Państwo nie jest niczyją własnością. Celem władz jest zarządzanie państwem w duchu służby społeczeństwu. Wszelkie przejawy traktowania państwa jak prywatnej własności powinny być eliminowane.
  3. Najważniejszym celem państwa jest stwarzanie warunków jak najpełniejszego rozwoju, jednostkowego i społecznego we wzajemnym poszanowaniu swych praw.
  4. Państwo strzeże przed ograniczeniami wolności – poza ograniczeniami wynikającymi ze sprawiedliwego prawa.
  5. Przyjmujemy zasadę pomocniczości, mówiącą iż państwo nie powinno ingerować w sytuacji, gdy obywatele mogą sobie sami poradzić bez takich ingerencji. Reguła ta ma charakter negatywny (ochrona obywateli przed zbędną ingerencją państwa). Reguły pozytywne (kiedy i na jakich zasadach interweniować) powinny być przedmiotem demokratycznych rozstrzygnięć, przy zachowaniu ogólnej zasady, iż interwencje powinny być jak najbliżej powstających problemów (rodzina przed samorządem, a samorząd przed państwem).
  6. Struktury państwa powinny być jak tak oszczędne (w sensie: najmniej rozbudowane) jak tylko jest możliwe z uwagi na pełnione przezeń funkcje.
  7. Obywatele mają prawo do pełnej informacji o podejmowanych w ich imieniu decyzjach.
  8. Doceniamy rolę współpracy między państwami – z poszanowaniem suwerenności. Minimalnym wymogiem suwerenności jest możliwość określania zasad takich, o których mowa powyżej – bez względu na oczekiwania sił zewnętrznych.

7. Demokracja

  1. Akceptujemy demokrację, jako próbę pogodzenia wolności, sprawiedliwości i odpowiedzialnej służby ludziom.
  2. Demokracja powinna służyć jak najwierniejszemu wyrażeniu woli większości, z poszanowanie praw mniejszości – zwłaszcza tych fundamentalnych, związanych z wartościami o których mowa na początku opracowania.
  3. Decyzje demokratyczne nie mogą naruszać zasad ustrojowych, na które składają się prawa obywateli oraz inne fundamentalne prawa i wartości. W szczególności nie może być jedynie decyzją większości ograniczana wolność osobista.

8. Społeczeństwo i gospodarka

  1. Elementarnymi zasadami organizacji społeczeństwa powinny być sprawiedliwość i tolerancja, oparte na dobrowolnych działaniach i kształtowanej w społeczeństwie empatii.
  2. Ważną rolę w kształtowaniu takich postaw ma pedagogika i kultura. Dlatego w tym zakresie mogą i powinny one być wspierane przez państwo.
  3. Celem organizacji gospodarki jest wzrost efektywności przy zachowaniu zasady równości szans.
  4. Doceniamy wartość prywatnej własności jako fundamentu gospodarki. Nie wyklucza to jednak funkcjonowania także własności wspólnej – w szczególności państwowej.
  5. Akceptujemy potrzebę konkurencji w gospodarce. Konkurencja ta powinna odbywać się na wolnym rynku. Dlatego należy dążyć do eliminacji pozarynkowych czynników wykorzystywanych do uzyskania przewagi konkurencyjnej. W szczególności dotyczy to uprzywilejowanego dostępu do informacji oraz wykorzystywania struktur państwa dla prywatnych celów.
  6. Państwo powinno dbać o optymalne warunki rozwoju jednostek, gdyż ich rozwój ma wpływ na konkurencyjność całej gospodarki.
Czytany 15990 razy Ostatnio zmieniany piątek, 25 sierpień 2017 00:23
Jerzy Wawro

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.